تحقیق پايداري محيط زيست از ديدگاه اسلام

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 12 صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

‏پايداري‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏از‏ ‏ديدگاه‏ ‏اسلام
‏با‏ ‏افزايش‏ ‏توان‏ ‏فن‏‏‏آوري‏‌‏ها‏ ‏در‏ ‏بهره‏‏‏برداري‏ ‏از‏ ‏منابع‏ ‏طبيعي،‏ ‏تعادل‏ ‏زيست‏ ‏محيطي،‏ ‏در‏ ‏دو‏ ‏قرن‏ ‏حاضر‏ ‏به‏ ‏زيان‏ ‏طبيعت‏ ‏بر‏ ‏هم‏ ‏خورده‏ ‏كه‏ ‏پديده‏‏‏اي‏ ‏اسفبار‏ ‏و‏ ‏گاه‏ ‏جبران‏‏‏ناپذير‏ ‏بوده‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏ربع‏ ‏قرن‏ ‏اخير‏ ‏از‏ ‏مرز‏ ‏جامعه‏ ‏گذشته‏ ‏است.
‏امروزه،‏ ‏جامعه‏ ‏بين‏‏‏الملل‏ ‏راه‏‏‏حل‏ ‏اين‏ ‏معضل‏ ‏را‏ ‏محافظت‏ ‏از‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏مي‏‏‏داند‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏اين‏ ‏راه،‏ ‏مايل‏ ‏است‏ ‏از‏ ‏دين‏ ‏كمك‏ ‏بگيرد‏. ‏اين‏ ‏مقاله،‏ ‏مي‏‏‏كوشد‏ ‏تا‏ ‏شاخص‏‌‏هاي‏ ‏پايداري‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏را‏ ‏از‏ ‏ديدگاه‏ ‏دين‏ ‏بررسي‏ ‏كند‏. ‏براي‏ ‏اين‏ ‏منظور،‏ ‏ديدگاه،‏ ‏متخصصان‏ ‏و‏ ‏كارشناسان‏ ‏به‏ ‏طور‏ ‏عميق‏ ‏بررسي‏ ‏شد‏ ‏و‏ ‏نتايج‏ ‏نشان‏ ‏داد‏ ‏كه‏ ‏هر‏ ‏آنچه‏ ‏تاكنون‏ ‏تحت‏ ‏عنوان‏ ‏پايداري‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏انجام‏ ‏گرفته،‏ ‏چيزي‏ ‏بيش‏ ‏از‏ ‏فعاليت‏‌‏هاي‏ ‏فني‏ ‏براي‏ ‏نگهداري‏ ‏از‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏نبوده‏ ‏است‏. ‏در‏ ‏حالي‏ ‏كه‏ ‏ارزش‏‌‏هاي‏ ‏بنيادي‏ ‏ديني،‏ ‏به‏ ‏دليل‏ ‏برخورداري‏ ‏از‏ ‏پشتوانه‏ ‏اخلاقي‏ ‏نقش‏ ‏اساسي‏‏‏تري‏ ‏در‏ ‏پايداري‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏ايفا‏ ‏مي‏‏‏كنند‏. ‏گام‏‌‏هاي‏ ‏پيشنهادي‏ ‏براي‏ ‏رسيدن‏ ‏به‏ ‏اين‏ ‏هدف‏ ‏عبارت‏‏‏اند‏ ‏از‏: ‏رعايت‏ ‏تعادل‏ ‏در‏ ‏سياست‏‏‏گذاري‏‌‏ها،‏ ‏بها‏ ‏دادن‏ ‏به‏ ‏انسان،‏ ‏تأكيد‏ ‏بر‏ ‏آگاه‏‏‏سازي‏ ‏افراد‏ ‏و‏ ‏تجديد‏ ‏نظر‏ ‏عميق‏ ‏در‏ ‏تعهدات‏ ‏و‏ ‏مسئوليت‏‏‏پذيري‏ ‏مشترك.
‏در‏ ‏جنگ‏ ‏انسان‏ ‏با‏ ‏طبيعت‏ ‏كه‏ ‏از‏ ‏انقلاب‏ ‏صنعتي‏ ‏شروع‏ ‏شد،‏ ‏انسان‏ ‏در‏ ‏يكه‏‏‏تازي‏ ‏پيروزمندانه‏ ‏خود‏ ‏در‏ ‏صحنه‏‏‏هاي‏ ‏نبرد،‏ ‏از‏ ‏حربه‏‏‏هاي‏ ‏كارآمدي‏ ‏بهره‏ ‏گرفت‏. ‏نمونه‏ ‏آن‏ ‏استفاده‏ ‏از‏ ‏توليدات‏ ‏شيميايي‏ ‏جنگي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏طبيعت‏ ‏را‏ ‏ديوانه‏‏‏وار‏ ‏از‏ ‏بين‏ ‏مي‏‏‏برد‏. ‏در‏ ‏اين‏ ‏گونه‏ ‏جنگها،‏ ‏تير‏ ‏خلاص‏ ‏به‏ ‏يكباره‏ ‏زده‏ ‏نمي‏‏‏شود؛‏ ‏بلكه‏ ‏طبيعت،‏ ‏به‏ ‏صورت‏ ‏تدريجي‏ ‏از‏ ‏پا‏ ‏در‏ ‏مي‏‏‏آيد‏. (1)
‏حضور‏ ‏سران‏ ‏و‏ ‏مقامات‏ ‏بلند‏ ‏پايه‏ 181 ‏كشور‏ ‏جهان‏ ‏در‏ ‏بزرگ‏‏‏ترين‏ ‏گردهمايي‏ ‏سازمان‏ ‏ملل‏ ‏متحد‏ ‏با‏ ‏نام‏ ‏كنفرانس‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏و‏ ‏توسعه،‏ ‏معروف‏ ‏به‏ ‏كنفرانس‏ ‏سران‏ ‏زمين‏ (‏ريودو‏ ‏ژانيرو‏) ‏در‏ ‏سال‏ 1992 ‏م‏ ‏بيانگر‏ ‏عمق‏ ‏فاجعه‏ ‏تخريب‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏است؛‏ ‏فاجعه‏‏‏اي‏ ‏كه‏ ‏چهره‏ ‏مصيبت‏‏‏بارش‏ ‏هر‏ ‏روز‏ ‏بيشتر‏ ‏آشكار‏ ‏مي‏‏‏شود‏ ‏و‏ ‏ابعاد‏ ‏دلهره‏ ‏آن،‏ ‏جهان‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏بر‏ ‏مي‏‏‏گيرد.
‏متفكرين‏ ‏و‏ ‏محققان‏ ‏علوم‏ ‏زيست‏ ‏محيطي،‏ ‏با‏ ‏همكاري‏ ‏سياستمداران‏ ‏و‏ ‏اقتصاددانان‏ ‏راهي‏ ‏را‏ ‏پيش‏ ‏پاي‏ ‏جامعه‏ ‏جهاني‏ ‏قرار‏ ‏داده‏‏‏اند‏ ‏كه‏ ‏امروزه‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏با‏ ‏نام‏ ‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏ياد‏ ‏مي‏‏‏شود‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏جانب‏ ‏سازمان‏ ‏ملل‏ ‏به‏ ‏عنوان‏ ‏راهبرد‏ ‏مطلوب‏ ‏نجات‏ ‏طبيعت‏ ‏به‏ ‏شمار‏ ‏مي‏‏‏آيد؛‏ (2) ‏راهبردي‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏كنفرانس‏ ‏سران‏ ‏زمين‏ ‏به‏ ‏عنوان‏ ‏الگوي‏ ‏جهاني‏ ‏مطرح‏ ‏شد‏. ‏براي‏ ‏ترسيم‏ ‏گرايش‏ ‏جامعه‏ ‏بين‏‏‏الملل‏ ‏به‏ ‏سمت‏ ‏دين،‏ ‏به‏ ‏منظور‏ ‏پايداري‏ ‏و‏ ‏حفاظت‏ ‏منابع‏ ‏طبيعي‏ ‏و‏ ‏محيط‏ ‏زيست،‏ ‏به‏ ‏پژوهش‏ ‏سه‏ ‏ساله‏ ‏يك‏ ‏هزار‏ ‏دانشمند،‏ ‏درباره‏ ‏ارتباط‏ ‏دين‏ ‏و‏ ‏زيست‏ ‏بوم‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏مركز‏ ‏اديان‏ ‏جهان‏ ‏در‏ ‏دانشگاه‏ ‏هاروارد‏ ‏امريكا‏ ‏انجام‏ ‏گرفته،‏ ‏مي‏‏‏توان‏ ‏اشاره‏ ‏نمود‏. ‏در‏ ‏اين‏ ‏پژوهش‏ ‏آمده‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏اديان‏ ‏بايد‏ ‏از‏ ‏نيروي‏ ‏خود‏ ‏براي‏ ‏پايان‏ ‏دادن‏ ‏به‏ ‏بهره‏‏‏برداري‏ ‏لجام‏ ‏گسيخته‏ ‏انسان‏ ‏از‏ ‏منابع‏ ‏طبيعي‏ ‏و‏ ‏ايجاد‏ ‏روحيه‏ ‏مسئوليت‏‏‏پذيري‏ ‏مشترك‏ ‏براي‏ ‏حفاظت‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏استفاده‏ ‏كنند‏. (3)
‏جان‏. ‏ر‏. ‏ايورث،‏ ‏استاد‏ ‏دانشگاه‏ ‏كلمبيا،‏ ‏درباره‏ ‏مذهب‏ ‏چنين‏ ‏مي‏‏‏گويد‏: «‏هيچ‏ ‏فرهنگ‏ ‏و‏ ‏تمدني‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏نزد‏ ‏قومي‏ ‏نمي‏‏‏توان‏ ‏يافت‏ ‏مگر‏ ‏آن‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏آن‏ ‏فرهنگ‏ ‏و‏ ‏تمدن‏ ‏شكلي‏ ‏از‏ ‏مذهب‏ ‏وجود‏ ‏داشته‏ ‏باشد. »
‏رودلف‏ ‏باهرو (Rudelf Bahro) ‏نظريه‏‏‏پرداز‏ ‏با‏ ‏نفوذ‏ ‏نهضت‏ ‏سبز‏ ‏نيز‏ ‏همه‏ ‏موجودات‏ ‏را‏ ‏بارقه‏‏‏اي‏ ‏از‏ ‏رحمت‏ ‏خدا‏ ‏مي‏‏‏داند‏. ‏وي‏ ‏رستگاري‏ ‏بومي‏ ‏را‏ ‏مسئله‏‏‏اي‏ ‏مذهبي‏ ‏تلقي‏ ‏نموده،‏ ‏از‏ ‏رحمت‏ ‏خدا‏ ‏مي‏‏‏داند‏ ‏و‏ ‏معتقد‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏بشر‏ ‏نيازمند‏ ‏معنويت‏ ‏و‏ ‏روحانيت‏ ‏و‏ ‏تولد‏ ‏عصر‏ ‏طلايي‏ ‏جديدي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏اصالت‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏انسان‏ ‏پرورش‏ ‏دهد.
‏ضرورت‏ ‏گرايش‏ ‏ديني‏ ‏با‏ ‏پايداري‏ ‏و‏ ‏حفاظت‏ ‏منابع‏ ‏طبيعي‏ ‏را‏ ‏مادر (Mother) ‏نيز‏ ‏يادآور‏ ‏شده‏ ‏است‏. ‏وي‏ ‏به‏ ‏اين‏ ‏مسئله‏ ‏استدلال‏ ‏مي‏‏‏كند‏ ‏كه‏ ‏حفاظت‏ ‏از‏ ‏منابع‏ ‏در‏ ‏فلسفه‏ ‏و‏ ‏مذهب‏ ‏ريشه‏ ‏دارد‏. (4)
‏در‏ ‏تأكيد‏ ‏بر‏ ‏گرايش‏ ‏به‏ ‏دين،‏ ‏دكتر‏ ‏تاپفر‏ ‏مدير‏ ‏اجرايي‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏سازمان‏ ‏ملل‏ ‏نيز‏ ‏در‏ ‏گفت‏ ‏وگو‏ ‏با‏ ‏روزنامه‏ ‏همشهري‏ ‏در‏ ‏نيويورك‏ ‏بيان‏ ‏مي‏‏‏دارد‏ ‏كه‏ «‏ما‏ ‏مي‏‏‏خواهيم‏ ‏در‏ ‏زمينه‏ ‏مسائل‏ ‏زيست‏ ‏محيطي‏ ‏با‏ ‏جهان‏ ‏اسلام‏ ‏يك‏ ‏همكاري‏ ‏مناسب‏ ‏و‏ ‏نزديك‏ ‏داشته‏ ‏باشيم».
‏ايشان‏ ‏در‏ ‏ادامه‏ ‏مي‏‏‏افزايد‏: «‏اعتقاد‏ ‏راسخ‏ ‏دارم‏ ‏كه‏ ‏ارزشهاي‏ ‏معنوي‏ ‏جهان‏ ‏اسلام‏ ‏بستر‏ ‏مناسبي‏ ‏جهت‏ ‏اجراي‏ ‏برنامه‏‏‏هاي‏ ‏لازم‏ ‏جهت‏ ‏حفظ‏ ‏آفريده‏‏‏هاي‏ ‏خدا‏ ‏و‏ ‏تنوع‏ ‏زيست‏ ‏محيطي‏ ‏است‏»‏. (5)
‏ديدگاه‏ ‏دين‏ ‏اسلام‏ ‏درباره‏ ‏توسعه‏ ‏پايدار،‏ ‏شايان‏ ‏تحقيق‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏دو‏ ‏عامل‏ ‏زير،‏ ‏اهميت‏ ‏اين‏ ‏تحقيق‏ ‏را‏ ‏دو‏ ‏چندان‏ ‏مي‏‏‏كند:
‏نخست‏ ‏اينكه‏ ‏جرياني‏ ‏موسوم‏ ‏به‏ ‏بيداري‏ ‏اسلامي‏ ‏معتقد‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏اسلام‏ ‏بايد‏ ‏به‏ ‏سبب‏ ‏معتبر‏ ‏دانستن‏ ‏دين‏ ‏و‏ ‏دنيا،‏ ‏اساس‏ ‏و‏ ‏روش‏ ‏پيشرفت‏ ‏جامعه‏ ‏در‏ ‏كليه‏ ‏مسائل‏ ‏اقتصادي،‏ ‏اجتماعي،‏ ‏فرهنگي،‏ ‏و‏ ‏سياسي‏ ‏قرار‏ ‏گيرد.
‏دوم‏ ‏آنكه‏ ‏در‏ ‏بين‏ ‏دانشمندان،‏ ‏به‏ ‏تازگي‏ ‏برخي‏ ‏الگوهاي‏ ‏غربي‏ ‏براي‏ ‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏مطرح‏ ‏شده‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏به‏ ‏شدت‏ ‏به‏ ‏دنبال‏ ‏تحكيم‏ ‏ماهيت‏ ‏غربي‏ ‏به‏ ‏گونه‏‏‏اي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏تمدن‏ ‏اسلام‏ ‏آن‏ ‏را‏ ‏پيش‏‏‏تر‏ ‏به‏ ‏عينيت‏ ‏درآورده‏ ‏است.
‏مطالعه‏ ‏تطبيقي،‏ ‏در‏ ‏واقع‏ ‏روشي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏به‏ ‏مدد‏ ‏آن،‏ ‏اختلافات‏ ‏و‏ ‏تشابهات‏ ‏دو‏ ‏يا‏ ‏چند‏ ‏ديدگاه‏ ‏درباره‏ ‏پديده‏‏‏اي‏ ‏از‏ ‏طريق‏ ‏مقايسه‏ ‏بيان‏ ‏مي‏‏‏شود.
‏به‏ ‏ديگر‏ ‏بيان،‏ ‏مطالعه‏ ‏تطبيقي‏ ‏به‏ ‏منظور‏ ‏دريافت‏ ‏وجوه‏ ‏شباهت‏ ‏يا‏ ‏اختلاف‏ ‏بين‏ ‏دو‏ ‏ديدگاه،‏ ‏امري‏ ‏مفيد‏ ‏و‏ ‏ضروري‏ ‏است‏. ‏با‏ ‏مطالعه‏ ‏تطبيقي،‏ ‏فهم‏ ‏و‏ ‏درك،‏ ‏صيقل‏ ‏مي‏‏‏خورد‏ ‏و‏ ‏ارتباطي‏ ‏با‏ ‏فرهنگها،‏ ‏زمانها‏ ‏و‏ ‏مكانهاي‏ ‏مختلف‏ ‏حاصل‏ ‏مي‏‏‏شود‏ ‏و‏ ‏طي‏ ‏آن‏ ‏محقق‏ ‏مي‏‏‏تواند‏ ‏ضمن‏ ‏آشنايي‏ ‏با‏ ‏ايده‏‏‏هاي‏ ‏مختلف‏ ‏و‏ ‏متغيرهاي‏ ‏متعدد،‏ ‏ديدگاهش‏ ‏را‏ ‏بهتر‏ ‏و‏ ‏دقيق‏‏‏تر‏ ‏تبيين‏ ‏نمايد‏. (6)
‏در‏ ‏اين‏ ‏مطالعه،‏ ‏موضوع‏ ‏پايداري‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏از‏ ‏دو‏ ‏ديدگاه‏ ‏پراگماتيسم‏ ‏و‏ ‏دين‏ ‏مطابقت‏ ‏داده‏ ‏مي‏‏‏شوند‏ ‏كه‏ ‏اين‏ ‏كار‏ ‏به‏ ‏شكل‏ ‏گفتمان‏ ‏صورت‏ ‏گرفته‏ ‏است.
‏گفتمان‏ ‏در‏ ‏واقع‏ ‏نوعي‏ ‏رابطه‏ ‏خاص‏ ‏بين‏ ‏دوگانگيهاي‏ ‏به‏ ‏ظاهر‏ ‏متضاد‏ ‏يا‏ ‏متناقض‏ ‏موجود‏ ‏در‏ ‏بين‏ ‏پديده‏‏‏ها‏ ‏به‏ ‏گونه‏‏‏اي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏اين‏ ‏وجوه‏ ‏متقابل‏ ‏و‏ ‏متضاد‏ ‏بتوانند‏ ‏همديگر‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏ايجاد‏ ‏سنتزي‏ ‏متعالي‏‏‏تر،‏ ‏تكميل‏ ‏و‏ ‏جبران‏ ‏نمايند.
‏دليل‏ ‏استفاده‏ ‏از‏ ‏گفتمان،‏ ‏دسترسي‏ ‏به‏ ‏فهم‏ ‏كامل‏‏‏تر‏ ‏از‏ ‏پايداري‏ ‏است؛‏ ‏چرا‏ ‏كه‏ ‏بررسي‏ ‏دو‏ ‏ديدگاه،‏ ‏به‏ ‏طور‏ ‏جداگانه‏ ‏مؤثر‏ ‏نيست‏ ‏و‏ ‏دسترسي‏ ‏به‏ ‏يك‏ ‏سنتز‏ ‏كه‏ ‏حاصل‏ ‏هر‏ ‏گفتمان‏ ‏است،‏ ‏ميسّر‏ ‏نخواهد‏ ‏بود‏. (7)
‏به‏ ‏كمك‏ ‏روش‏‏‏هاي‏ ‏فوق،‏ ‏ابتدا‏ ‏شاخصها‏ ‏معين‏ ‏شد‏ ‏و‏ ‏سپس‏ ‏دو‏ ‏ديدگاه‏ ‏مذكور،‏ ‏به‏ ‏كمك‏ ‏آنها‏ ‏به‏ ‏شكل‏ ‏گفتمان‏ ‏تطبيق‏ ‏داده‏ ‏شد.
‏مفاهيم‏ ‏پايداري
‏مفهوم‏ ‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏از‏ ‏سال‏ 1987 ‏م‏ ‏پس‏ ‏از‏ ‏طرح‏ ‏آن‏ ‏در‏ ‏مجمع‏ ‏عمومي‏ ‏سازمان‏ ‏ملل،‏ ‏مورد‏ ‏پذيرش‏ ‏اكثر‏ ‏كشورهاي‏ ‏عضو‏ ‏قرار‏ ‏گرفت‏. (8)
‏يكي‏ ‏از‏ ‏پژوهشگران‏ ‏در‏ ‏تبيين‏ ‏تعريفي‏ ‏كه‏ ‏سازمان‏ ‏خوار‏ ‏و‏ ‏بار‏ ‏جهاني (FAO) ‏درباره‏ ‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏معرفي‏ ‏كرده،‏ ‏مي‏‏‏نويسد:
«‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏به‏ ‏معناي‏ ‏مديريت‏ ‏و‏ ‏حفاظت‏ ‏منابع‏ ‏پايه‏ ‏و‏ ‏جهت‏ ‏دادن‏ ‏به‏ ‏مقولات‏ ‏فن‏‏‏آوري‏ ‏و‏ ‏نهادي‏ ‏به‏ ‏نحوي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏نيازهاي‏ ‏انساني‏ ‏براي‏ ‏نسلهاي‏ ‏كنوني‏ ‏و‏ ‏آينده‏ ‏بشريت‏ ‏به‏ ‏صورت‏ ‏مستقر‏ ‏و‏ ‏پايدار‏ ‏تأمين‏ ‏شود‏. »(9)
‏پژوهشگري‏ ‏ديگر‏ ‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏را‏ ‏اين‏ ‏چنين‏ ‏تبيين‏ ‏مي‏‏‏كند‏: «‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏از‏ ‏نظر‏ ‏زيست‏ ‏محيطي،‏ ‏غير‏ ‏مخرب،‏ ‏از‏ ‏نظر‏ ‏اقتصادي،‏ ‏پويا‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏نظر‏ ‏اجتماعي،‏ ‏قابل‏ ‏پذيرش‏ ‏است‏. »(10)
‏سلمان‏‏‏زاده،‏ ‏كشاورزي‏ ‏پايدار‏ ‏را‏ ‏نظامي‏ ‏مي‏‏‏داند‏ ‏كه‏ ‏از‏ ‏لحاظ‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏بي‏‏‏خطر،‏ ‏از‏ ‏نظر‏ ‏اقتصادي‏ ‏كارآمد‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏ديدگاه‏ ‏انساني‏ ‏و‏ ‏اخلاقي‏ ‏شايسته‏ ‏جامعه‏ ‏بشري‏ ‏است‏. (11)
‏فلسفه‏ ‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏مبتني‏ ‏بر‏ ‏اهداف‏ ‏انساني‏ ‏و‏ ‏درك‏ ‏تأثير‏ ‏دراز‏ ‏مدت‏ ‏فعاليتهاي‏ ‏كشاورزي‏ ‏بر‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏است‏. ‏بر‏ ‏اين‏ ‏اساس،‏ ‏نظامهاي‏ ‏كشاورزي‏ ‏عدالت‏‏‏جو‏ ‏و‏ ‏حافظ‏ ‏منابع‏ ‏طبيعي‏ ‏ايجاد‏ ‏شد‏. ‏چنين‏ ‏نظامهايي،‏ ‏آلودگي‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏را‏ ‏كاهش‏ ‏مي‏‏‏دهند،‏ ‏توانايي‏ ‏اقتصادي‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏كوتاه‏ ‏مدت‏ ‏بهبود‏ ‏مي‏‏‏بخشند‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏نهايت‏ ‏پايداري‏ ‏جوامع‏ ‏روستايي‏ ‏و‏ ‏كيفيت‏ ‏زندگي‏ ‏آنان‏ ‏را‏ ‏حفظ‏ ‏مي‏‏‏كنند.
‏اصول‏ ‏پايداري
‏قرن‏ ‏بيستم‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏حالي‏ ‏پشت‏ ‏سر‏ ‏نهاديم‏ ‏كه‏ ‏برخي‏ ‏اصول‏ ‏و‏ ‏پندارهاي‏ ‏علمي‏ ‏مطرح‏ ‏شده‏ ‏از‏ ‏اوايل‏ ‏تا‏ ‏نيمه‏ ‏قرن‏ ‏حاضر‏ ‏كه‏ ‏شايد‏ ‏در‏ ‏زمره‏ ‏محكمات‏ ‏به‏ ‏شمار‏ ‏مي‏‏‏آمد،‏ ‏متزلزل‏ ‏و‏ ‏با‏ ‏شك‏ ‏و‏ ‏ترديد‏ ‏به‏ ‏آن‏ ‏نگريسته‏ ‏شد.
‏يكي‏ ‏از‏ ‏مصاديق‏ ‏بارز‏ ‏اين‏ ‏تشكيك،‏ ‏مصرف‏ ‏بي‏‏‏رويه‏ ‏كود‏ ‏و‏ ‏سموم‏ ‏شيميايي‏ ‏در‏ ‏كشاورزي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏تقريباً‏ ‏در‏ ‏كليه‏ ‏كشورهاي‏ ‏جهان،‏ ‏تخريب‏ ‏زيست‏ ‏بومها‏ ‏را‏ ‏به‏ ‏همراه‏ ‏داشته‏ ‏است،‏ ‏در‏ ‏حالي‏ ‏كه‏ ‏تا‏ ‏دهه‏ 70 ‏ميلادي‏ ‏براي‏ ‏مصرف‏ ‏هر‏ ‏چه‏ ‏بيشتر‏ ‏آن،‏ ‏يارانه‏ ‏پرداخت‏ ‏مي‏‏‏شد،‏ ‏ولي‏ ‏اينك‏ ‏براي‏ ‏كاهش‏ ‏مصرف‏ ‏آن‏ ‏جايزه‏ ‏و‏ ‏يارانه‏ ‏پرداخت‏ ‏مي‏‏‏شود.
‏با‏ ‏تغيير‏ ‏پندارهاي‏ ‏علمي‏ ‏درباره‏ ‏پايداري،‏ ‏اصولي‏ ‏براي‏ ‏پايداري‏ ‏مطرح‏ ‏شد‏ ‏كه‏ ‏براساس‏ ‏ديدگاههاي‏ ‏صاحب‏ ‏نظران،‏ ‏اصول‏ ‏مشترك‏ ‏زير‏ ‏را‏ ‏مي‏‏‏توان‏ ‏از‏ ‏آنها‏ ‏به‏ ‏دست‏ ‏آورد:
‏درك‏ ‏ارزش‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏: ‏سرمايه‏‏‏هاي‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏بايد‏ ‏به‏ ‏عنوان‏ ‏يك‏ ‏ثروت‏ ‏در‏ ‏نظر‏ ‏گرفته‏ ‏شوند‏ ‏و‏ ‏ارزش‏ ‏آنها‏ ‏به‏ ‏همراه‏ ‏ارزش‏ ‏سرمايه‏‏‏هاي‏ ‏انساني‏ ‏مورد‏ ‏توجه‏ ‏قرار‏ ‏گيرد.
‏تداوم‏ ‏پايداري‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏: ‏بهره‏‏‏برداري‏ ‏از‏ ‏منابع‏ ‏و‏ ‏حفظ‏ ‏و‏ ‏بقاي‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏از‏ ‏مهم‏‏‏ترين‏ ‏اصول‏ ‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏بايد‏ ‏تضمين‏ ‏شود.
‏تعادل‏: ‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏از‏ ‏سه‏ ‏بعد‏ ‏زماني،‏ ‏مكاني‏ ‏و‏ ‏اجتماعي‏ ‏بايد‏ ‏مورد‏ ‏توجه‏ ‏قرار‏ ‏گيرد‏. ‏در‏ ‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏برنامه‏‏‏هايي‏ ‏بايد‏ ‏مورد‏ ‏پذيرش‏ ‏قرار‏ ‏گيرند‏ ‏كه‏ ‏از‏ ‏نظر‏ ‏زماني‏ ‏براي‏ ‏نسلهاي‏ ‏كنوني‏ ‏و‏ ‏آينده‏ ‏بشر،‏ ‏از‏ ‏نظر‏ ‏مكاني‏ ‏براي‏ ‏مناطق‏ ‏با‏ ‏امكانات‏ ‏طبيعي‏ ‏و‏ ‏مناطق‏ ‏فاقد‏ ‏امكانات‏ ‏طبيعي‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏نظر‏ ‏اجتماعي‏ ‏براي‏ ‏كليه‏ ‏گروههاي‏ ‏اجتماعي،‏ ‏متعادل‏ ‏باشد.
‏برابري‏ ‏بين‏ ‏نسلي‏ ‏و‏ ‏درون‏ ‏نسلي‏: ‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏به‏ ‏اين‏ ‏بستگي‏ ‏دارد‏ ‏كه‏ ‏همگان‏ ‏از‏ ‏امكانات‏ ‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏بهره‏‏‏مند‏ ‏شوند‏ ‏و‏ ‏نسل‏ ‏آينده‏ ‏پرداخت‏ ‏كننده‏ ‏هزينه‏ ‏زندگي‏ ‏نسل‏ ‏فعلي‏ ‏نباشد،‏ ‏نسل‏ ‏آتي‏ ‏با‏ ‏نسل‏ ‏حاضر‏ ‏در‏ ‏استفاده‏ ‏از‏ ‏منابع‏ ‏با‏ ‏هم‏ ‏برابر‏ ‏باشند‏ ‏و‏ ‏توسعه‏ ‏يك‏ ‏فرد،‏ ‏جامعه‏ ‏يا‏ ‏نسل‏ ‏نبايد‏ ‏باعث‏ ‏محدود‏ ‏شدن‏ ‏امكانات‏ ‏افراد،‏ ‏جامعه‏ ‏يا‏ ‏نسلهاي‏ ‏ديگر‏ ‏شود.
‏كارايي‏ ‏اقتصادي‏: ‏به‏ ‏اين‏ ‏معنا‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏برابر‏ ‏هر‏ ‏نهاده،‏ ‏ميزان‏ ‏ستانده‏ ‏متناسب‏ ‏و‏ ‏قابل‏ ‏قبولي‏ ‏از‏ ‏نظر‏ ‏اقتصادي‏ ‏به‏ ‏وجود‏ ‏آيد.
‏براساس‏ ‏تعاريف‏ ‏و‏ ‏اصول‏ ‏فوق،‏ ‏پايداري‏ ‏از‏ ‏ديدگاه‏ ‏دين‏ ‏در‏ ‏چارچوب‏ ‏شاخصهاي‏ ‏زير‏ ‏مورد‏ ‏تجزيه‏ ‏و‏ ‏تحليل‏ ‏قرار‏ ‏مي‏‏‏گيرد:
‏ـ‏ ‏اهداف؛
‏ـ‏ ‏بهره‏‏‏وري‏ ‏و‏ ‏بهره‏‏‏برداري؛
‏ـ‏ ‏تعادل؛
‏ـ‏ ‏عدالت‏ ‏و‏ ‏برابري؛
‏ـ‏ ‏انسان؛
‏ـ‏ ‏مسئوليت؛
‏ـ‏ ‏آگاهي.
‏اسلام‏ ‏براي‏ ‏بهره‏‏‏گيران‏ ‏از‏ ‏مواهب‏ ‏حيات،‏ ‏قيد‏ ‏و‏ ‏شرط‏ ‏فراواني‏ ‏قرار‏ ‏داده‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏مشروعيت‏ ‏تحصيل‏ ‏و‏ ‏چگونگي‏ ‏مصرف‏ ‏آنها‏ ‏نظارت‏ ‏دقيق‏ ‏مي‏‏‏نمايد‏. ‏اسلام‏ ‏هم‏ ‏بر‏ ‏نحوه‏ ‏درآمد‏ ‏افراد‏ ‏و‏ ‏هم‏ ‏بر‏ ‏چگونگي‏ ‏مصرف‏ ‏آن‏ ‏نظارت‏ ‏دارد‏ ‏و‏ ‏براي‏ ‏هر‏ ‏دو،‏ ‏شرايطي‏ ‏قائل‏ ‏شده‏ ‏است‏. (12)
‏اين‏ ‏نظارتها‏ ‏عبارت‏ ‏است‏ ‏از‏: ‏ادب‏ ‏در‏ ‏به‏ ‏كار‏ ‏بردن‏ ‏منابع؛‏ ‏ورع‏ ‏در‏ ‏به‏ ‏دست‏ ‏آوردن‏ ‏منابع؛‏ ‏مصرف‏ ‏كردن‏ ‏صحيح‏ ‏منابع.
‏به‏ ‏طور‏ ‏كلي،‏ ‏در‏ ‏دين‏ ‏اسلام،‏ ‏تصرف‏ ‏و‏ ‏استفاده‏ ‏از‏ ‏طبيعت‏ ‏براساس‏ ‏سه‏ ‏هدف‏ ‏فوق‏ ‏است.
‏همچنين‏ ‏از‏ ‏ديدگاه‏ ‏صاحب‏‏‏نظران‏ ‏اسلامي،‏ ‏اگر‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏بر‏ ‏محور‏ ‏هوا‏ ‏و‏ ‏هوس‏ ‏مردم‏ ‏قرار‏ ‏گيرد،‏ ‏فساد‏ ‏سراسر‏ ‏آن‏ ‏را‏ ‏فرا‏ ‏خواهد‏ ‏گرفت‏. ‏از‏ ‏آنجا‏ ‏كه‏ ‏هوا‏ ‏و‏ ‏هوس‏ ‏مردم‏ ‏محدوديت‏ ‏ندارد،‏ ‏اگر‏ ‏قوانين‏ ‏هستي‏ ‏تابع‏ ‏اين‏ ‏تمايلات‏ ‏انحرافي‏ ‏قرار‏ ‏گيرد،‏ ‏هرج‏ ‏و‏ ‏مرج‏ ‏سراسر‏ ‏هستي‏ ‏را‏ ‏فرا‏ ‏مي‏‏‏گيرد.
‏ابعاد‏ ‏مختلف‏ ‏بحران‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏كه‏ ‏امروزه‏ ‏افكار‏ ‏جهاني‏ ‏را‏ ‏تحت‏ ‏تأثير‏ ‏قرار‏ ‏داده،‏ ‏حاصل‏ ‏عصيان‏‏‏گري‏ ‏بشر‏ ‏در‏ ‏برابر‏ ‏نظام‏ ‏آراسته‏ ‏و‏ ‏صالح‏ ‏جاري‏ ‏در‏ ‏عرصه‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏است‏. ‏اين‏ ‏گونه‏ ‏اقدامات‏ ‏فسادانگيز‏ ‏چه‏ ‏از‏ ‏ناحيه‏ ‏فرد‏ ‏باشد،‏ ‏چه‏ ‏از‏ ‏ناحيه‏ ‏حكومت،‏ ‏در‏ ‏تضاد‏ ‏با‏ ‏خواست‏ ‏خداوند‏ ‏است؛‏ ‏چرا‏ ‏كه‏ ‏خداوند‏ ‏فساد‏ ‏را‏ ‏دوست‏ ‏ندارد‏ ‏و‏ ‏هرگز‏ ‏در‏ ‏مشيت‏ ‏ازلي‏ ‏نيست‏ ‏كه‏ ‏انسانها‏ ‏فساد‏ ‏كنند‏. (13) ‏منظور‏ ‏از‏ ‏فساد‏ ‏در‏ ‏روي‏ ‏زمين‏ ‏هر‏ ‏گونه‏ ‏نابساماني‏ ‏و‏ ‏ويرانگري‏ ‏و‏ ‏انحراف‏ ‏است‏. (14)
‏به‏ ‏عبارت‏ ‏ديگر،‏ ‏فساد‏ ‏به‏ ‏هر‏ ‏گونه‏ ‏تخريب‏ ‏و‏ ‏ويرانگري‏ ‏گفته‏ ‏مي‏‏‏شود‏ ‏كه‏ ‏نظام‏ ‏آراسته‏ ‏و‏ ‏صالح‏ ‏جاري‏ ‏را‏ ‏بر‏ ‏هم‏ ‏زند‏. (15) ‏از‏ ‏اين‏ ‏رو‏ ‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏به‏ ‏معناي‏ ‏بهره‏‏‏برداري‏ ‏از‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏با‏ ‏تضمين‏ ‏بقاي‏ ‏زمين‏ ‏همراه‏ ‏مي‏‏‏باشد.
‏موضوع‏ ‏مهم‏ ‏اين‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏توسعه‏ ‏پايدار‏ ‏بايد‏ ‏در‏ ‏حالي‏ ‏كه‏ ‏به‏ ‏حرمت‏ ‏طبيعت‏ ‏و‏ ‏توانايي‏ ‏اقتصادي‏ ‏منابع‏ ‏آن‏ ‏توجه‏ ‏مي‏‏‏كند،‏ ‏در‏ ‏راه‏ ‏برقراري‏ ‏عدالت‏ ‏اجتماعي‏ ‏گام‏ ‏بردارد‏. ‏از‏ ‏لحاظ‏ ‏اخلاقي‏ ‏نيز،‏ ‏براي‏ ‏دست‏‏‏يابي‏ ‏به‏ ‏توسعه‏ ‏پايدار،‏ ‏لازم‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏سطح‏ ‏زندگي‏ ‏گروههاي‏ ‏كم‏‏‏درآمد‏ ‏و‏ ‏مستضعف‏ ‏جامعه‏ ‏بهبود‏ ‏يابد‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏عين‏ ‏حال،‏ ‏سرمايه‏ ‏نسلهاي‏ ‏آينده،‏ ‏دچار‏ ‏صدمه‏ ‏و‏ ‏زيان‏ ‏جدي‏ ‏نشود‏. ‏بديهي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏اين‏ ‏موضوع‏ ‏امري‏ ‏خطير‏ ‏بوده‏ ‏كه‏ ‏به‏ ‏يك‏ ‏تعهد‏ ‏اخلاقي‏ ‏قوي‏ ‏نياز‏ ‏دارد.
‏شاخص‏ ‏بهره‏‏‏وري‏ ‏و‏ ‏بهره‏‏‏برداري
‏نحوه‏ ‏بهره‏‏‏برداري‏ ‏از‏ ‏منابع‏ ‏طبيعي‏ ‏و‏ ‏محيط‏ ‏زيست،‏ ‏به‏ ‏اراده‏ ‏انسان‏ ‏بستگي‏ ‏دارد‏. ‏او‏ ‏ممكن‏ ‏است‏ ‏در‏ ‏مسير‏ ‏خوشبختي‏ ‏و‏ ‏نيكي‏ ‏يا‏ ‏در‏ ‏مسير‏ ‏فساد‏ ‏از‏ ‏آنها‏ ‏بهره‏‏‏برداري‏ ‏نمايد‏. ‏بدون‏ ‏ترديد‏ ‏ريخت‏ ‏و‏ ‏پاش،‏ ‏اسراف‏ ‏و‏ ‏تبذير‏ ‏بدترين‏ ‏رفتار‏ ‏انسان‏ ‏معاصر‏ ‏به‏ ‏شمار‏ ‏مي‏‏‏آيد.
‏امروزه‏ ‏معلوم‏ ‏شده‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏منابع‏ ‏زيست‏ ‏محيطي‏ ‏موجود‏ ‏در‏ ‏زمين‏ ‏با‏ ‏توجه‏ ‏به‏ ‏جمعيت‏ ‏جهان‏ ‏محدود‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏هرگونه‏ ‏اسراف‏ ‏در‏ ‏مصرف‏ ‏آنها‏ ‏مي‏‏‏تواند‏ ‏محدوديت‏ ‏انسانهاي‏ ‏ديگر‏ ‏را‏ ‏به‏ ‏همراه‏ ‏داشته‏ ‏باشد.

 

---

برچسب ها: تحقیق پايداري محيط زيست از ديدگاه اسلام پايداري محيط زيست از ديدگاه اسلام دانلود تحقیق پايداري محيط زيست از ديدگاه اسلام پايداري محيط زيست ديدگاه اسلام تحقیق پايداري محيط زيست ديدگاه اسلام